Top 14 Vùng đất bí ẩn nhất trên thế giới

25-10-2021 0 0 0

Xưa nay, những gì bí ẩn luôn là tâm điểm chú ý của tất cả mọi người và câu chuyện về những vùng đất bí ẩn nhất thế giới vẫn là một câu hỏi chưa có lời giải đáp. Hiện nay, các nhà khoa học vẫn không ngừng tìm hiểu và giải thích những vấn đề bí ẩn ấy nhưng vẫn chưa có lời đáp thiết thực nhất. Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu xem những vùng đất bí ẩn nhất trên thế giới là những nơi nào nhé!

1234567891011121314
1

Kim tự tháp Giza và tượng nhân sư khổng lồ Sphinx (Ai Cập)

Nếu như nhắc đến vùng đất bí ẩn nhất trên thế giới thì địa danh đầu tiên mà bạn nghĩ đến có lẽ là Ai Cập. Đi đôi với sự phát triển của nền văn minh Ai Cập Cổ là sự xuất hiện của những công trình vô cùng vĩ đại. Trong số ấy, đáng nhắc đến nhất là Kim tự tháp Giza và tượng nhân sư khổng lồ Sphinx - một trong bảy kỳ quan thế giới, món quà vô giá của nhân loại do Ai Cập cổ để lại. Ngày nay, thời gian đã khiến chúng bị phá hủy phần nào nhưng sự hùng vĩ kia vẫn khiến nhiều người phải kinh ngạc. Đặc biệt, các nhà khoa học phải nhức đầu về một thành tựu đáng ngạc nhiên trong sự phát triển lịch sử loài người. Vấn đề đặc ra ở đây là cách thức các thợ xây cổ đại áp dụng là gì, đến nay vẫn còn tranh cãi. Chưa một bí ẩn nào lại khiến giới khảo cổ học, sử gia quan tâm nhiều đến vậy trong nhiều năm như các công trình khổng lồ của người Ai Cập cổ đại tại Thung lũng các vị Vua bên bờ tây sông Nile huyền thoại.

Nếu như những công trình kim tự tháp, nơi yên nghỉ của các vị vua, có đỉnh chóp kiêu hãnh, hướng thẳng lên vũ trụ như thách thức sự phong hóa của không gian và thời gian - thì những bức tượng của Nhân Sư, sinh vật huyền thoại đầu người mình sư tử lại nằm ngoan ngoãn trong tư thế phủ phục trước các lăng mộ của pharaoh. Mặc nhiên tồn tại trong hàng ngàn năm, Nhân Sư vẫn là một trong những bí ẩn chưa thể giải mã đối với giới chuyên gia. Người ta biết rất ít về việc ai đã dựng lên nó, Nhân Sư thể hiện điều gì và chính xác nó liên quan đến các kim tự tháp cùng những vị pharaoh yên nghỉ bên trong đó như thế nào. Hiếm ai biết! Chưa thể giải mã không đồng nghĩa với đầu hàng. Rất nhiều nhà khoa học trên thế giới vẫn miệt mài ngày đêm đi tìm câu trả lời, chuyên gia khảo cổ học nổi tiếng người Mỹ Mark Lehner là một người như thế. Quần thể kim tự tháp Giza ở cao nguyên Giza là nơi chứa hàng ngàn công trình khảo cổ học hiếm có của loài người. Nơi đó có ba kim tự tháp vĩ đại là Khafre, Menkaure và Đại kim tự tháp Giza (hay kim tự tháp Khufu). Không những thế, Đại Nhân Sư (đôi khi gọi là Nhân Sư) - bức tượng nguyên khối lớn nhất và lâu đời nhất thế giới - cũng nằm ở đây.

Dài 73 mét và rộng 66 mét, bức tượng được người Ai Cập cổ tạo nên từ một khối đá vôi nguyên khối, không lắp ghép.Đối với nhà khảo cổ học Mark Lehner, quần thể kim tự tháp Giza và Đại Nhân Sư tạo thành một công trình linh thiêng, kết nối sức mạnh của Mặt Trời và vũ trụ để duy trì trật tự trần thế. Đó là lý do, không phải ai cũng có thể hiểu hết ý nghĩa tồn tại của chúng. Không ai biết tên ban đầu của Nhân Sư. Cái tên Nhân Sư lấy theo tên của linh vật thiêng liêng đầu người-mình sư tử trong thần thoại Hy Lạp cổ đại. Thuật ngữ này có thể được sử dụng khoảng 2000 năm sau khi bức tượng hoàn thành xong. Tuy nhiên, có hàng trăm ngôi mộ tại cao nguyên Giza với những dòng chữ tượng hình niên đại 4.500 năm, nhưng không một dòng chữ nào nhắc đến bức tượng này. Người Ai Cập cổ đại không viết lại lịch sử, vì thế, giới chuyên gia hiện đại chưa có cơ sở chắc chắn cho những gì các nhà khảo cổ nghĩ bức tượng này là Nhân Sư. Hàng ngàn năm trôi đi, cát bụi nơi sa mạc đã chôn vùi bức tượng khổng lồ đến vai của Đại Nhân Sư, chỉ để lộ phần đầu biến dạng ở phía đông sa mạc Sahara.

Kim tự tháp Giza và tượng nhân sư khổng lồ Sphinx - một trong bảy kỳ quan thế giới
Kim tự tháp Giza và tượng nhân sư khổng lồ Sphinx - một trong bảy kỳ quan thế giới
Kim tự tháp Giza và tượng nhân sư khổng lồ Sphinx (Ai Cập)
Kim tự tháp Giza và tượng nhân sư khổng lồ Sphinx (Ai Cập)

2

Vòng đá cổ Stonehenge (Great Britain)

Tại vùng đất Great Britain, vẫn còn lưu lại dấu tích từ thời xa xưa nhất của con người. Đó là những công trình tượng đài trên các ngọn đồi vùng Wiltshire nước Anh. Những tượng đài ấy vẫn là những bí ẩn lớn cho đến nay vẫn chưa được khám phá. Ai đã tạo ra nó và để làm gì? Stonehenge bao gồm các tảng đá lớn xếp thành một hình tròn, nhìn vào giống như được bố trí theo một ý nghĩa thiên văn nào đó của người cổ đại. Có ý kiến cho rằng thời điểm ra đời của chiếc vòng cổ đá Stonehenge là khoảng 2500 trước Công Nguyên. Công trình vòng tròn đá khổng lồ Stonehenge là một bí ẩn khảo cổ chưa có lời giải tọa lạc tại Anh. Được hợp thành từ các khối đá nặng hàng chục tấn, công trình này còn là một đài quan sát thiên văn chính xác đến kinh ngạc. Rốt cục ai là người đã xây dựng nên kỳ quan này? Năm 2007, các nhà khảo cổ đã phát hiện ra một ngôi làng nhỏ ở nước Anh có niên đại từ thời đại đồ đá mới (từ 7.000 đến 4.000 năm trước Công nguyên). Ngôi làng được tìm thấy gần Di sản thế giới cổ đại được biết đến với cái tên Stonehenge.


Cách hai dặm về phía Đông Bắc của kiến trúc cổ đại bằng đá nguyên khối này, ông Mike Parker Pearson với dự án Stonehenge Riverside đã khám phá ra một địa điểm được gọi là Durrington Walls. Được xây dựng bằng gỗ vào lúc ban đầu, theo phương pháp phóng xạ các-bon, ngôi làng này được xác định là có niên đại từ 2.600 đến 2.500 năm trước Công nguyên. Bất chấp niên đại xa xưa, nơi cư ngụ của những người cổ đại đã được tìm thấy trong một tình trạng khá hoàn hảo. Kể từ khi Stonehenge được phát hiện là có niên đại gần tương đương, các chuyên gia đã suy đoán rằng liệu có phải ngôi làng vừa được tìm thấy là nơi ở của những người xây dựng Stonehenge hay không.

Khởi đầu vào năm 2003, cuộc khảo sát – được tài trợ bởi National Geographic – đã khai quật các ngôi nhà, giường và những đồ dùng bằng gỗ khác, một đường mòn rải đá, cũng như là những dấu chân được in trên đất sét. Ngoài những tàn tích của cuộc sống thường ngày, các nhà khảo cổ học cũng khám phá ra một cấu trúc bao gồm những cột bằng gỗ được xếp thành những vòng tròn đồng tâm. Các nhà nghiên cứu tin rằng đây chính là một bản sao bằng gỗ của di tích Stonehenge ở gần đó. Stonehenge là một trong những công trình kiến trúc gây tò mò nhất hành tinh và có lẽ nó là địa điểm du lịch hút khách nhất tại Anh. Sự bí hiểm của những tảng đá xếp này phần nào liên quan tới việc thiếu những sự giải thích hợp lý làm sao những công nghệ thô sơ như vậy lại có thể di chuyển những khối đá khổng lồ. Vài khối đá của di tích cổ đại này nặng từ 25 đến 45 tấn – được vận chuyển từ một mỏ đá cách đó nhiều dặm – và chúng được xếp theo một cách mà thậm chí thách thức những công nghệ hiện đại ngày nay.

Thời điểm ra đời của chiếc vòng cổ đá Stonehenge là khoảng 2500 trước Công Nguyên
Thời điểm ra đời của chiếc vòng cổ đá Stonehenge là khoảng 2500 trước Công Nguyên
Vòng đá cổ Stonehenge (Great Britain)
Vòng đá cổ Stonehenge (Great Britain)
3

Đảo Phục Sinh (Chile)

Đảo Phục Sinh tọa lạc ở vùng Đông Nam Thái Bình Dương thuộc Chile. Đây là nơi nổi tiếng với những bức tượng hình người bằng đá khổng lồ mang tên là Moai với tuổi thọ khoảng 6000 năm. Đặc điểm của các pho tượng là nằm rải rác khắp nơi trên đảo giống như một phần trong nghi thức thờ cúng tổ tiên thời xa xưa. Lần đầu tiên, hòn đảo được phát hiện bởi một nhà thám hiểm Hà Lan có tên là Jacob Roggeveen. Thời điểm mà nhà thám hiểm này phát hiện ra hòn đảo là vào ngày Chủ nhật Phục Sinh năm 1722. Dó đó, Hòn đảo có tên gọi là đảo Phục Sinh. Bí ẩn đang được các nhà khoa học tìm hiểu là vì sao dân cư cổ xưa có thể dựng những bức tượng này. Đó là điều vô cùng khó hiểu.


Năm 1995, UNESCO công nhận đảo Phục Sinh là một Di sản thế giới, với đa phần diện tích được bảo vệ trong vườn quốc gia Rapa Nui. Người Polynesia có thể đã đến đảo Phục Sinh vào khoảng từ năm 700 đến 1100, và đã tạo nên một nền văn hóa giàu có và phát triển, thể hiện qua những bức tượng moai và đồ tạo tác khác. Tuy nhiên, hoạt động con người, sự xuất hiện chuột lắt và quá tải dân số đã dẫn tới sự phá rừng và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, kéo theo sự suy sụp của nền văn minh Rapa Nui. Khi người chân Âu đến năm 1722, dân số trên đảo chỉ còn 2.000–3.000, giảm xuống từ ước tính 15.000 người một thế kỷ trước. Bệnh dịch và buôn bán nô lệ tiếp tục làm giảm dân số người Rapa Nui, tới chỉ còn 111 người năm 1877.

Đảo Phục Sinh
là một trong những đảo có người ở hẻo lánh nhất trên thế giới. Đảo gần nhất có người ở là đảo Pitcairn (khoảng 50 người năm 2013), cách 2.075 kilômét (1.289 mi); thị trấn gần nhất là Rikitea, có dân số chỉ hơn 500, nằm trên đảo Mangareva, cách 2.606 km (1.619 mi); điểm đất liền gần nhất nằm ở miền trung Chile, cách 3.512 kilômét (2.182 mi). Đảo Phục Sinh là một lãnh thổ đặc biệt của Chile, sáp nhập năm 1888. Về hành chính, nó thuộc vùng Valparaíso, và chính xác hơn, nó là xã duy nhất trong tỉnh Isla de Pascua. Theo thống kê 2012, đảo có 5.800 dân, trong đó khoảng 60% là người Rapa Nui bản địa.

Đảo Phục Sinh tọa lạc ở vùng Đông Nam Thái Bình Dương thuộc Chile
Đảo Phục Sinh tọa lạc ở vùng Đông Nam Thái Bình Dương thuộc Chile
Đảo Phục Sinh (Chile)
Đảo Phục Sinh (Chile)
4

Khối cự thạch cổ Baalbeck (Lebanon)

Nhóm nghiên cứu thuộc Viện Khảo cổ học Đức tìm thấy khối đá tại một mỏ đá vôi ở Baalbek, Lebanon. Đây là nơi từng được coi như Heliopolis - thành phố của ánh nắng mặt trời trong thời kỳ La Mã. Khối đá có một phần bị chôn vùi dưới mặt đất. Tảng đá nguyên khối dài 19,6 m, rộng 6 m, cao ít nhất 5,5 m và nặng ước tính tới 1.650 tấn, Discovery News đưa tin. Nhóm khảo cổ tin rằng, khối đá vôi có niên đại ít nhất là từ năm 27 trước Công nguyên, khi Baalbek đang là thuộc địa của La Mã. Đây là thời điểm ba ngôi đền lớn và nhiều ngôi đền phụ được xây dựng và quá trình kéo dài cho đến thế kỷ thứ hai sau Công nguyên.

Khối đá khổng lồ được dùng làm bậc nền của đền thờ thần Jupiter. Hiện nay, chỉ có một số phần của ngôi đền còn sót lại, trong đó đó có 6 chiếc cột lớn và 27 khối đá vôi khổng lồ tại phần chân đế. "Mức độ phẳng phiu, trơn tru của khối đá cho thấy nó được vận chuyển và sử dụng mà không bị cắt đi", Viện Khảo cổ cho biết. "Vì vậy, đây là hòn đá lớn nhất từng được biết đến từ thời cổ đại". Tuy nhiên, cách thức vận chuyển những tảng đá nguyên khối tới vị trí xây dựng chính xác của ngôi đền vẫn còn là bí ẩn. Một số người cho rằng khối đá này do một nền văn minh chưa xác định tạo ra, trước cả thời Alexander Đại Đế, người lập nên Heliopolis năm 334 trước Công nguyên.


Baalbek tự hào với những khối đá khổng lồ vừa khít hoàn hảo nối với nhau tạo thành một trong những công trình cổ đại bí ẩn lớn nhất hành tinh, và nếu trên Trái Đất từng tồn tại công nghệ cổ đại tiên tiến thì các cự thạch đó chắc chắn là bằng chứng còn sót lại. Theo các chuyên gia, quay lại gần 10.000 năm trước, nơi đây là một thành phố cổ được đặt tên theo thần Ba’al. Truyền thuyết Phoenicia cho rằng Baalbek là vị trí ban đầu thần Ba’al đến Trái Đất trong thời cổ đại. Tuy nhiên, thực tế không ai có thể chắc chắn địa điểm cổ đại này đã tồn tại bao lâu. Nhiều người tin rằng Baalbek đã hơn 10.000 năm, thậm chí có thể đến 20.000 năm, là một trong những nơi lâu đời nhất trên hành tinh.

Một phần tàn tích ở Baalbek, Lebanon còn sót lại
Một phần tàn tích ở Baalbek, Lebanon còn sót lại
Khối cự thạch cổ Baalbeck (Lebanon)
Khối cự thạch cổ Baalbeck (Lebanon)
5

Pháo đài Machu Picchu (Peru)

Tọa lạc ở độ cao 2.400m ẩn trong dãy Andes trên một quả núi có chóp nhọn tại thung lũng Urubamba Peru, Machu picchu là một tàn tích Inca thời tiền Columbo. Tuy nhiên cũng có lúc pháo đài này cũng bị thế giới bên ngoài bỏ quên một thời gian nhưng người ta vẫn biết đến nó và được nhà khảo cổ học Hiram Bingham tái khám phá vào năm 1911. Pháo đài được xây dựng theo phong cách cổ điển của người Inca. Điểm khiến cho người ta phải kinh ngạc ở đây là nó được xây dựng theo kết cấu các bức tường đá khô không dùng vữa. Nhiều mối nối hoàn hảo đến mức thậm chí không thể lách một lưỡi dao vào giữa các phiến đá. Với một kỹ thuật như thế nào mà người Inca có thể làm được một điều không thể tưởng như vậy?


Machu Picchu là một phế tích của người Inca. Người ta bảo rằng Machu Picchu bị thế giới lãng quên từ nhiều thế kỉ. Cho đến năm 1911, thành phố Machu Picchu được cả thế giới biết đến và trở thành một điểm du lịch hấp dẫn nhiều người nhờ nhà khảo cổ học Hiram Bingham đã phát hiện ra nó. Những câu chuyện lịch sử được khai thác, người ta tìm về một thời đã xa của người Inca, những công trình kiến trúc trải qua bao thời gian vẫn còn lại như một cách để khẳng định sự tồn tại vĩnh viễn của một thời kỳ hoàng kim. Thành phố bí ẩn Machu Picchu được hơn 100 triệu lượt người bầu chọn trên toàn thế giới, cùng hội đồng tuyển chọn là những kiến trúc sư hàng đầu của năm châu lục, xếp vào loại những di tích khảo cổ đẹp và bí ẩn nhất trên thế giới.

Cũng chính bởi vị trí cao trên 2.300 mét mà thành phố Machu Picchu vẫn giữ được hiện trạng tốt nhất của người Inca còn sót lại. Lặng lẽ và ẩn mình, Machu Picchu như một hiện thân của sự trầm mặc, vững vàng và đầy uy lực. Ở độ cao như thế cộng với địa hình thung lũng hiểm trở xung quanh, lại không được ai nhắc đến cho nên mãi đến năm 1911, người hiện đại mới biết đến công trình này. Có lẽ, chúng ta nên cảm thấy may mắn vì điều đó. Khi Machu Picchu là một chứng tích lịch sử, hiên ngang đương đầu với sự bào mòn của thiên nhiên và thời gian. Con người không chạm tay tới, thiên nhiên dù lạnh lùng và phũ phàng đến mấy cũng khó làm gì được những bức tường thành vững chãi. Machu Picchu ghi dấu ấn của thời gian. Machu Picchu chỉ rộng vỏn vẹn 5 km vuông, được chia thành 3 khu vực: Quận Thiêng Liêng, quân thông dụng và để ở và Quận dành cho quý tộc, thầy cúng với 140 công trình kiến trúc như đền đài, nhà thờ, công viên, nhà ở và cả nhà tù. Các nhà khảo cổ học vẫn chưa biết chắc chắn Machu Picchu là thành phố dành cho ai và được xây dựng vào thời kỳ nào. Bởi lẽ, câu chuyện về một thành phố cổ với những nét kiến trúc độc đáo ở trên một ngọn núi cao hơn 2.300 mét và không ai biết đến như một dấu chấm hỏi. Bởi lẽ, người ta vẫn chưa biết tại sao Machu Picchu được xây dựng với những điều thú vị và lạ kì đến như thế. Cuộc sống con người luôn ẩn tàng những bí ẩn, chỉ có điều bạn đã sẵn sàng tìm ra nó chưa mà thôi.

Pháo đài được xây dựng theo phong cách cổ điển của người Inca
Pháo đài được xây dựng theo phong cách cổ điển của người Inca
Pháo đài Machu Picchu (Peru)
Pháo đài Machu Picchu (Peru)
6

Đường kẻ Nazca lines (Peru)

Một hiện tượng bí ẩn thu hút khá nhiều nhà khoa học trên thế giới chính là các đường kẻ Nazca Lines được tìm thấy trên sa mạc cách Lima, Peru. Con người đã phát hiện ra các đường kẻ này nằm trên một vùng đất dài và rộng lớn đầu thập niên 30 ở thế kỷ trước. Đặc điểm đáng để lưu tâm của những đường thẳng này rất hoàn hảo, chạy thẳng và đôi lúc chạy song song với nhau. Khi nhìn từ xa, chúng trông giống như một đường băng hay hình con chim khổng lồ được khắc họa trên mặt đất. Với một hiện tượng lạ lùng và bí ẩn như vậy, dĩ nhiên sẽ không ít giả thuyết đưa ra để lý giải. Có giả thuyết nhận định rằng hình vẽ này là dùng để nhận biết độ cao, dùng cho dự báo thời tiết hoặc có thể là cho mục đích tín ngưỡng…Tuy nhiên, đó vẫn là vấn đề đang bàn luận. Nằm cách thủ đô Lima (Peru) hơn 320 km về phía Tây, những đường kẻ Nazca (The Nazca Lines of Peru) được khắc một cách bí ẩn trên một vùng đất sa mạc dài 58km, rộng 1,6km, hiện là một trong những bí ẩn lớn nhất của các nhà khoa học.

Phải chăng đây là công trình sân bay khổng lồ của người ngoài hành tinh thời cổ đại? Cấu trúc khổng lồ này, bao gồm 300 hình khối hình dáng khác nhau cùng 70 hình ảnh động thực vật, là một trong những bí ẩn lớn nhất trên Trái đất kích thích sự khám phá của các nhà khoa học hiện đại gần 8 thập kỷ qua. Khám phá bí ẩn của công trình này sẽ giúp các nhà khoa học tìm ra các câu trả lời cho các câu hỏi như tại sao chúng lại được khắc tại vùng sa mạc phía nam Peru? Ý nghĩa và thông điệp của chúng là gì? Liệu đây có phải là công trình của người ngoài hành tinh?

Năm 1927, nhà khảo cổ học Peru Toribio Mejia Xesspe đã tình cờ phát hiện ra khối cấu trúc khổng lồ này. Nhưng phải đến năm 1939, một nhóm các nhà nghiên cứu mới bắt đầu xác định các hình ảnh động thực vật được khắc tại đây. Trong đó bao gồm hình con chim điêu, chim ruồi, khỉ, chó, nhện, thằn lằn nằm giữa các hình khác. Công trình này thu hút sự chú ý của rất nhiều người, từ các nhà toán học, khảo cổ học, khoa học đến khách du lịch và những người tò mò, thích thú trên khắp thế giới tìm đến. Maria Reiche, một nữ toán học người Đức người đã dành rất nhiều năm nghiên cứu những đường kẻ Nazca, cho rằng công trình này là bức lịch thiên văn học khổng lồ. Một trong những bí ẩn “có thể nhìn thấy được” ở Nazca Lines đó là: Những đường kẻ và khối hình này lớn đến nỗi người ta chỉ có thể nhận ra hình thù của chúng từ trên cao. Điều đáng nói ở đây đó là nếu đây là công trình của người Nazca thì họ không thể nào quan sát chúng một cách hoàn hảo từ trên cao vì cho đến nay, chưa có bằng chứng người Nazca đã phát minh ra máy bay và sử dụng chúng.

Các đường kẻ Nazca Lines được tìm thấy trên sa mạc cách Lima, Peru
Các đường kẻ Nazca Lines được tìm thấy trên sa mạc cách Lima, Peru
Đường kẻ Nazca lines (Peru)
Đường kẻ Nazca lines (Peru)
7

Tiahuanaco (Bolivia)

Tiahuanaco hay vẫn còn được biết đến với tên gọi khác là Tiwanaku. Cho đến ngày nay, nó vẫn còn là một bí ẩn lớn với khoa học thế giới về độ tuổi và công nghệ "đá" vô cùng đặc biệt của nó. Tiahuanaco được ước tính khoảng 17.000 tuổi. Ngày nay, có nhiều ý kiến đưa ra rằng Tiahuanaco là một thánh điện để thực hiện các nghi lễ thiêng liêng, là nơi tập trung văn hóa để lan truyền ra nhiều khu vực. Một trong những công trình vĩ đại nhất ở Nam Mỹ thời kỳ trước khi Columbus phát hiện ra “tân thế giới” và tạo nên ý nghĩa tâm linh lớn cho nền văn minh Tiwanaku là sự xuất hiện một kim tự tháp bằng đá được gọi là Akapana do những người cổ đại xây dựng. Tiwanaku là một địa điểm khảo cổ Tiền Columbo quan trọng ở phía tây Bolivia gần hồ Titicaca, và là một trong những địa điểm khảo cổ lớn nhất ở Nam Mỹ. Bề mặt của nó vẫn còn khoảng 4 km vuông là nơi có rất nhiều đồ gốm trang trí, các cấu trúc hoành tráng và các khối đá khổng lồ. Nó đạt hưng thinh vào khoảng năm 800 sau Công nguyên với dân số khoảng từ 10.000 đến 20.000 người.


Quả thật, khó mà có thể hình dung được phương pháp chuyên chở những bức tượng và đá khối nặng hàng tấn dùng để xây nên thành phố vĩnh cửu của người châu Mỹ từ mỏ đá gần nhất nằm cách đó khoảng 6km tới Tiwanaku. Các nhà khoa học đã tính toán rằng, một tảng đá nặng 150 tấn có thể được ba nghìn người chuyển tới trong một ngày. Như vậy Tiwanaku được xây dựng bằng kết quả lao động của hàng nghìn nghìn người, được tổ chức một cách hoàn hảo. Tuy vậy, không hề có bằng chứng thuyết phục nào minh chứng rằng tại Peru thời cổ đại đã có một lượng nhân công lớn như vậy.

Ở phía Tây Bắc của khu di tích có tượng đài nổi tiếng nhất của Tiwanaku – Cổng Mặt Trời. Phần trên của cổng được chạm nổi, ở giữa có tạc hình người trông giống như nhà du hành vũ trụ ngày nay trong bộ quần áo phi công. Trên đầu tỏa ra những tia Mặt trời, phía cuối là hình đầu báo sư tử. Quần áo của vị thần chính của người Tiwanaku được trang trí bằng những hình báo sư tử, kền kền khoang cổ và cá. Theo giáo sư Poznan, trên nét chạm ở Cổng Mặt Trời có lịch cổ đại theo Mặt Trời và Mặt Trăng. Một “công trình” lớn và không kém phần bí ẩn khác của thành phố thánh là “Lâu đài của những con vật ăn thịt”. Ngày nay đó là đống đổ nát của một tòa nhà vuông bằng đá, dưới nền của nó người ta đã phát hiện thấy những ngôi mộ được giấu dưới những phiến đá màu. Nhưng công trình lớn nhất của Tiwanaku là Kim Tự Tháp bậc thang Acapana với bệ đáy có kích thước 210m x 210m. Người ta cho rằng trên đỉnh của Kim Tự Tháp đã từng ngự trị ngôi đền của người da đỏ, nơi con người bị dùng làm vật hiến tế. Ngày nay không còn sót lại bất cứ dấu vết nào của ngôi đền, chỉ còn lại một bể tắm nhỏ nằm đúng hướng Tây sang Đông.

Tihuanaco (hay Tiwanaku) là một bí ẩn lớn cho khoa học bởi độ tuổi và công nghệ đá đặc biệt của nó
Tihuanaco (hay Tiwanaku) là một bí ẩn lớn cho khoa học bởi độ tuổi và công nghệ đá đặc biệt của nó
Tiahuanaco (Bolivia)
Tiahuanaco (Bolivia)
8

Chichen Itza (Mexico)

Chichen Itza được biết đến như một địa điểm khảo cổ thời tiền Colombo, được xây dựng dưới nền văn minh Maya, tọa lạc tại trung tâm phía bắc Bán đảo Yucatan, Mexico. Đây là một địa điểm chứa đựng vô số các phong cách kiến trúc lớn, khác nhau lớn như El Castillo (đền thờ của Kukulkan) và đền thờ của Warriors. Chúng được xây dựng bởi một bộ tộc của người Maya là Itzáes trong thế kỷ thứ 9 và phát triển thành một thủ đô trong khu vực chính cho đến thế kỷ thứ 12. Tuy nhiên, nguồn gốc thực sự của người Itza vẫn còn bí ẩn đang thách thức sự tìm hiểu và nghiên cứu của các nhà khoa học. Nhắc đến Kim tự tháp, người ta sẽ thường nghĩ ngay đến những Kim tự tháp đồ sộ ở Ai Cập. Nhưng ở Trung Mỹ cổ đại, hơn một nghìn năm trước, người Maya đã sử dụng sự khéo léo, tận tâm và óc sáng tạo của mình xây dựng nên hàng trăm Kim tự tháp kỳ lạ. Nếu bạn quan tâm đến các di tích lịch sử, đến khảo cổ thì kim tự tháp El Castillo, hay còn được gọi là Chichen Itza là một trong những nơi đáng chú ý đấy.


Cũng chính vì những giá trị kiến trúc, du lịch và giá trị lịch sử mà nó mang lại nên vào năm 2007, thành cổ Chichen Itza được UNESCO công nhận là một trong bảy kỳ quan thế giới của nhân loại. Kim tự tháp Chichen Itza nằm giữa quảng trường của thành phố Chichen Itza. Thành cổ Chichen Itza có kiểu dáng hình chóp 4 mặt giống như Kim tự tháp Ai Cập. Nhưng hình tháp này được xây dựng thành 9 bậc và một ngôi đền nhỏ vuông vức ở trên đỉnh tháp. Một điểm thú vị nữa là mỗi cầu thang đều có 91 bậc, cộng thêm ngôi đền trên đỉnh được tổng số 365, đúng bằng số ngày tính theo dương lịch. Bạn sẽ chẳng thấy Chichen Itza chẳng có gì thú vị nếu như không biết được những đặc điểm sau đây. Thành cổ này của người Maya được bố trí và thiết kế chính xác đến mức vào hai ngày đặc biệt của năm (xuân phân và thu phân), các bóng râm từ các bậc góc trượt theo phía Bắc kim tự tháp cùng với sự chuyển động của mặt trời. Đến với thành cổ Chichen Itza, nơi đầu tiên mà người ta tìm đến là Kukulkan. Tuy nhiên, bên cạnh Kukulkan, người ta cũng có thể đến với đền của các chiến binh (Templo des Guereros). Đây cũng là một trong những nơi quan trọng, điểm đến thu hút rất đông khác du lịch tới thăm.

Chichen Itza được biết đến như một địa điểm khảo cổ thời tiền Colombo
Chichen Itza được biết đến như một địa điểm khảo cổ thời tiền Colombo
Chichen Itza (Mexico)
Chichen Itza (Mexico)
9

Những quả cầu đá bí ẩn (the Stone Spheres of Costa Rica)

Cho đến ngày hôm nay, những quả cầu đá được người dân ở ở Costa Rica trưng bày trước nhà, công viên, bảo tàng, tòa nhà chính phủ vẫn còn là bí ẩn chưa có lời đáp. Chúng được các nhà khảo cổ học phát hiện ở đồng bằng sông Diquis, Costa Rica. Kể từ năm 1930, hàng trăm quả cầu bằng đá này đã được tìm thấy và có kích thước từ vài cm đến hơn 2m. Thậm chí, một số có cân nặng lên đến 16 tấn. Theo các nhà khoa học, những quả cầu này được tạo thành với hình dạng này từ khoảng trước năm 200 trước công nguyên. Đó là những tác phẩm điêu khắc bằng đá nguyên khối được thực hiện bởi bàn tay của con người. 390 quả cầu đá tinh xảo được tìm thấy ở Costa Rica đến nay vẫn còn là điều chưa được sáng tỏ. Khi người ta chưa phát hiện ra một thứ công cụ nào để làm ra chúng thì tại Bosnia và Herzegovina, những quả cầu đá bí ẩn lại tiếp tục xuất hiện. Vậy chúng đã được hình thành như thế nào?

Theo các nhà sử học, một số quả cầu đá bị chôn vùi cùng với những mảnh gốm đã có từ 1200 – 1300 năm về trước tại châu Mỹ, sớm hơn lúc Christopher Columbus du hành đến đây. Điều ngạc nhiên là những quả cầu đá luôn được tìm thấy theo bộ ba, dưới dạng hình tam giác, được đặt theo hướng Bắc – Nam, những người tìm thấy chúng đều khẳng định như vậy. Người ta tìm thấy những quả cầu đá trên những ngọn đồi. Hai trong số chúng đã được chuyển đến Đại học Harvard ở Cambridge và Hội Địa lý Quốc gia ở Washington, Hoa Kỳ.

Năm 1963, trong đề tài nghiên cứu “Khảo cổ học ở vùng đồng bằng Diquis, Costa Rica”tại Phân viện thuộc Bảo tàng viện Khảo cổ học và dân tộc học, Đại học Harvard, Nhà khảo cổ học Mỹ Samuel K Lothrop đã đưa ra kết luận những quả cầu đá được định hướng theo thiên văn học. Tuy nhiên, việc đưa ra lý thuyết về sự hình thành những quả cầu đá ở Bosnia lại là điều bí ẩn chưa thể lý giải. Vào năm 2004, nhà thám hiểm Semir Osmanagic đã liên lạc với các sử gia Bosnia và lập một đoàn thám hiểm để khám phá hiện tượng những quả cầu đá Bosnia.

Những khối đá này vẫn còn rất khó để ước tính tuổi
Những khối đá này vẫn còn rất khó để ước tính tuổi
Những quả cầu đá bí ẩn (the Stone Spheres of Costa Rica)
Những quả cầu đá bí ẩn (the Stone Spheres of Costa Rica)
10

Thành phố dưới nước tại Nhật Bản

Tại vùng bờ biển phía nam của Yonaguni, Nhật Bản, một hướng dẫn viên lặn đã tìm thấy một tàn tích của thành phố dưới nước vào khoảng 20 năm trước. Khu tàn tích này ước tính khoảng 8.000 năm tuổi. Một số vấn đề nảy sinh xung quanh thành phố này xuất hiện nhiều tranh cãi về một kim tự tháp bí ẩn được tìm thấy ngoài khơi bờ biển Nhật Bản. Điểm đem ra tranh luận ở đây là về những cấu trúc này dường như đã được trổ khắc ngay trong khối đá. Để làm được những điều đó đòi hỏi sử dụng những công cụ trước đây được cho là không xuất hiện ở các nền văn hóa cổ trong khu vực này. Những khối đá dưới biển Yonaguni Jima ở xứ hoa anh đào từ lâu đã khiến các nhà khoa học bối rối. Mới đây, một chuyên gia tuyên bố chúng thực ra là phế tích của Atlantis - một thành phố cổ bị động đất đánh chìm khoảng 2.000 năm trước.

Đó là tuyên bố của Masaaki Kimura, một nhà địa chất biển tại Đại học Ryukyus, Nhật Bản, sau hơn 15 năm lặn xuống khu vực này để đo đạc và tìm hiểu sự hình thành của nó. Cứ mỗi lần lặn xuống, Kimura cho biết ông lại càng thêm tin tưởng rằng dưới chân mình là di tích của một thành phố cổ 5.000 năm. "Cấu trúc lớn nhất trông giống như một kim tự tháp bậc thang, làm bằng đá nguyên khối, nhô lên ở độ sâu 25 mét", Kimura trình bày giả thuyết mới nhất của mình tại một hội thảo khoa học. Nhưng không giống các câu chuyện khác về những thành phố chìm, khẳng định của Kimura đã gây ra nhiều tranh cãi. Đến nay, các nhà khoa học chưa thể lý giải cách thành phố này hình thành dưới đáy Thái Bình Dương. Nhiều người cho rằng các kim tự tháp là sản phẩm của người ngoài hành tinh, trong khi một số ý kiến nhận định nó là công trình nhân tạo. Masaaki Kimura, giáo sư làm việc tại trường Đại học Rykukyus, Okinawa, Nhật Bản, khẳng định Yonaguni Monument là sản phẩm của người cổ đại bởi ở đây có nhiều cấu trúc nhân tạo cùng đồ gốm, công cụ bằng đá và lò sưởi.

Tuy nhiên, nhà địa chất học Robert Schoch cho rằng công trình này được hình thành tự nhiên. "Các cấu trúc ở đây được tạo ra từ khối đá cứng nguyên vẹn, không phải do các khối đá riêng biệt xếp chồng lên nhau. Sóng và thủy triều làm xói mòn đá cát, khiến nó có hình dạng giống bậc thang", Schoch nói.

Khu tàn tích này ước tính khoảng 8.000 năm tuổi
Khu tàn tích này ước tính khoảng 8.000 năm tuổi
Thành phố dưới nước tại Nhật Bản
Thành phố dưới nước tại Nhật Bản
11

Hầm mộ Paris, Pháp

Ban đầu, hầm mộ Paris xây dựng chỉ đơn thuần là mạng lưới đường hầm để củng cố các mỏ đá vôi ở Paris. Sau đó, nơi đây trở thành kho chứa 6 triệu xác chết vào cuối thế kỷ XVIII. Một phần rất nhỏ đường hầm mở cửa cho công chúng tham quan, nơi bạn có thể thấy hàng ngàn xương và hộp sọ xếp chồng lên nhau. Tuy nhiên, 99% nghĩa địa ngầm dài 321 km này là cấm vào.Trải qua hàng trăm năm tồn tại, tới thập niên 1980, Hầm mộ Paris lại một lần nữa thu hút được sự chú ý của công chúng và không khỏi sởn gai ốc khi nhìn các cột trụ, cổng vào, những bức tường... hầu hết đều được phủ kín bởi xương người. Hầm mộ Paris còn có tên gọi khác là Ossuaire municipal - Nghĩa trang thành phố. Hàng trăm năm trước, căn hầm mộ dài hơn 300km, sâu khoảng 60m nằm dưới lòng Paris này là một mỏ đá được khai thác nhằm mục đích xây dựng thành phố.

Cuối thế kỷ XVIII, các nghĩa trang tại Paris rơi vào tình trạng chật chội, gặp nhiều vấn đề về vệ sinh sau khi phải trải qua nhiều cuộc chiến tranh, dịch bệnh, đặc biệt là đại dịch hạch thế kỷ XIV. Riêng tại Pháp, trong thập niên 1340, 7 triệu người đã thiệt mạng bởi căn bệnh được mệnh danh là “Cái chết đen”. Chính đại dịch này đã góp phần đẩy các nghĩa trang ở Paris lúc đó vào tình trạng quá tải. Đây cũng chính là nguyên nhân gián tiếp dẫn tới sự ra đời của Hầm mộ Paris. Được người Do Thái xây dựng từ cuối thế kỉ 18, các nghĩa trang thành phố đã chật kín chỗ và các ngôi mộ phải chuyển ra ngoại ô thành phố, nên hệ thống đường hầm khổng lồ đã được tận dụng trở thành một nghĩa địa chứa hàng triệu hài cốt của người dân Paris. Xác người chỉ được vận chuyển vào ban đêm trong một đám rước tới buổi lễ an táng, trong khi các linh mục hát các bài thánh ca suốt dọc đường đến Hầm mộ.


Hầm mộ Paris đã thu hút sự chú ý và tò mò của rất nhiều người, thậm chí cả hoàng gia. Vào năm 1787, Lord of d’Artois – người mà sau này trở thành vua Charles X, đã xuống thăm hầm mộ cùng với những người của Tòa án thành phố. Năm 1814, François Đệ nhất – Hoàng đế của Áo đã ghé thăm nơi này khi ông cùng con trai có chuyến thăm thủ đô Paris. Các bức tường của hầm mộ được phủ kín những hình vẽ bởi mọi người cứ tới đây và để lại các dấu ấn của mình. Đến cuối thế kỉ 18, hầm mộ trở thành một điểm thu hút hàng trăm nghìn khách du lịch và mở cửa công khai cho tất cả mọi người tham quan vào năm 1867. Bên trong các phòng trưng bày tối tăm và lối đi nhỏ hẹp của hầm mộ Paris, bạn sẽ lần lượt được chiêm ngưỡng những chiếc xương được sắp xếp dày đặc bên trong những bức tường loang lổ trông thật rùng rợn. Cảm giác lạnh gáy khiến cho hầu hết những khách tham quan đều bị ấn tượng sâu sắc, nhất là khi ở ngay trong một không gian chật chội, tối tăm, ẩm ướt và kì bí. Xương được đặt ở khắp mọi nơi, và tất cả cứ xếp chồng lên nhau đan xen hàng đống. Bạn chẳng thể biết được ai là ai trong số những chiếc xương đủ hình hài, kích thước này – có thể hộp sọ mà bạn đang nhìn thấy là của một quý tộc giàu có, mà cũng có thể chỉ là một người chết vì bệnh dịch hạch. Bạn chẳng thể nào đoán được điều gì. Họ thiết kế những đường hầm bí mật dẫn từ nghĩa trang tới tầng hầm của các nhà thờ, bệnh viện ở Paris, tạo thành một mê cung chằng chịt ngay dưới chân "kinh đô ánh sáng". Với cấu trúc địa hình phức tạp, không khó hiểu nếu như những người tới Catacombes de Paris sẽ bỡ ngỡ và đi lạc vài ba lần. Thậm chí, tại hầm mộ này đã từng xảy ra những sự kiện vô cùng bi đát. Nổi tiếng nhất chính là câu chuyện về hồn ma ai oán của Philibert Aspairt.

Hầm mộ Paris
Hầm mộ Paris
Hầm mộ Paris, Pháp
Hầm mộ Paris, Pháp
12

Đảo Poveglia, Italy

Từ Đế quốc La Mã, hòn đảo là nơi ở của bệnh nhân dịch hạch. Sau đó, bệnh dịch trở lại vào thời kỳ trung cổ, hòn đảo một lần nữa trở thành ngôi nhà của hàng nghìn người bệnh. Một lượng xác chết lớn chôn xuống đất và đốt cháy khiến đất đai bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Nhiều người tin rằng hàng trăm nghìn linh hồn vẫn còn mắc kẹt trên đảo Poveglia. Từ các dòng nạn nhân bị buộc phải lên đảo cho đến những người bị tra tấn tại bệnh viện tâm thần đã từng tọa lạc ở đây. Poveglia là một hòn đảo nhỏ, có diện tích khoảng 6,8ha nằm ở phía Bắc nước Ý, dù có vẻ đẹp quyến rũ và mê hồn nhưng đây vẫn là một hòn đảo hoang vu đáng sợ. Nơi này hiện không có chủ nhân, lối vào bị cấm nghiêm ngặt và cũng ít ai dám tới, bởi những câu chuyện bí ẩn dựng tóc gáy xung quanh hòn đảo.

Những chuyến viếng thăm tới đây chỉ diễn ra vào mùa thu hoạch nho trong năm. Thậm chí ngay cả những ngư dân đánh cá chuyên nghiệp cũng không dám cả gan tới gần vùng nước xung quanh hòn đảo với nỗi sợ xương người sẽ mắc vào lưới câu. Hòn đảo này lần đầu tiên được nhắc đến trong biên niên sử vào năm 421, khi những người từ Padua và Este chạy trốn đến hòn đảo để tránh khỏi những cuộc xâm lược man rợ. Trong thế kỷ thứ IX dân số của hòn đảo bắt đầu phát triển và nơi đây trở thành một vùng đất thanh bình và đẹp đẽ. Thế nhưng giờ đây, hòn đảo dường như bị lãng quên vì nỗi sợ hãi khó hiểu bao trùm. Thậm chí giờ nó bị xem là “hòn đảo nhiều ma nhất thế giới”, bị đồn đại là “hòn đảo đáng sợ nhất”. Vậy điều gì đã làm cho hòn đảo xinh đẹp Poveglia trở thành một trong những nơi bị ám ảnh nhất thế giới như vậy?

Hòn đảo Poveglia
đã vẽ nên bức tranh ghê rợn đối với những ai từng biết về nó. Vào thế kỷ 20, trong một thời gian ngắn, Poveglia thuộc sở hữu của nhà nước Ý và một lần nữa được sử dụng như một trạm cách ly. Điều đặc biệt kinh khủng hơn xảy ra tại đây là câu chuyện về một vị bác sỹ điên cuồng tại bệnh viện này. Ông ta tra tấn bệnh nhân của mình dưới danh nghĩa tìm kiếm cách chữa trị cho căn bệnh tâm thần của họ.

Đảo Poveglia, Italy
Đảo Poveglia, Italy
Đảo Poveglia, Italy
Đảo Poveglia, Italy
13

Lăng Hoàng đế Tần Thủy Hoàng, Trung Quốc

Là một trong những phát hiện khảo cổ vĩ đại nhất mọi thời đại, nhưng lăng mộ của vị hoàng đế đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc, Tần Thủy Hoàng, vẫn còn là một bí ẩn đối với giới khảo cổ học và lịch sử học, vì hầu hết quần thể lăng mộ này hiện vẫn đang bị đóng cửa và chưa được khám phá. Nằm ở quận Lâm Đồng, Tây An, Thiểm Tây (Trung Quốc), lăng mộ Tần Thủy Hoàng không cho phép mọi người vào mặc dù, người ta đã phát hiện ngôi mộ khi khai quật đội quân đất nung vào năm 1974. Những người phản đối khai quật tin rằng công nghệ hiện tại không thể bảo tồn bất cứ thứ gì mà ngôi mộ nắm giữ, do đó việc ra vào lăng mộ bị cấm.


Hai thập kỷ sau năm 218 TCN là một thời kỳ bất ổn ở khu vực Địa Trung Hải, khi đang xảy ra chiến tranh giữa Cộng hòa La Mã và đế chế Carthage. Tuy nhiên ở khu vực Viễn Đông, đây lại là một thời kỳ tương đối ổn định, khi Trung Quốc vừa thống nhất sau thời kỳ Chiến Quốc hỗn loạn. Tần Thủy Hoàng là người thống nhất 7 nước chư hầu để khai sáng nên triều đại hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc. Vị hoàng đế này là một người vô cùng ám ảnh với cuộc sống hiện tại cũng như sau khi chết đi. Dù mải mê với việc tìm kiếm phương thuốc trường sinh bất tử, Tần Thủy Hoàng cũng bận rộn bỏ công xây dựng lăng mộ của mình. Tuy nhiên, chỉ đến năm 221 SCN, khi Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Quốc thành công thì việc xây dựng mới được tập trung toàn lực, với hơn 700.000 nhân công trên khắp cả nước. Khu lăng mộ này nằm ở huyện Lâm Đồng, tỉnh Thiểm Tây. Nó đã mất hơn 38 năm xây dựng, và chỉ được hoàn thiện một vài năm sau khi ông qua đời. Là một trong những phát hiện khảo cổ vĩ đại nhất mọi thời đại, nhưng lăng mộ của vị hoàng đế đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc, Tần Thủy Hoàng vẫn còn là một bí ẩn đối với giới khảo cổ học và lịch sử học, vì hầu hết quần thể lăng mộ này hiện vẫn đang bị đóng cửa và chưa được khám phá.

Lăng Hoàng đế Tần Thủy Hoàng, Trung Quốc
Lăng Hoàng đế Tần Thủy Hoàng, Trung Quốc
Lăng Hoàng đế Tần Thủy Hoàng, Trung Quốc
Lăng Hoàng đế Tần Thủy Hoàng, Trung Quốc
14

Vatican Secret Archives, thành phố Vatican

Không chỉ là trung tâm Giáo hội Thiên Chúa giáo La Mã, những người am hiểu nghệ thuật đều xem Vatican như "Vương quốc của nghệ thuật vĩnh hằng" với vô vàn những kiệt tác của nhân loại. Quả thực, Viện bảo tàng Vatican là một trong 3 viện bảo tàng cổ kính và lớn nhất thế giới với những bảo vật vô giá của loài người. Thư viện Vatican cũng là một trong 3 thư viện lớn và cổ kính nhất thế giới với hàng triệu đầu sách và các bản thảo cổ xưa làm say mê muốn được nghiên cứu của các học giả nổi tiếng khó tính nhất. Những bức phù điêu và những tượng điêu khắc, nhà nguyện, đền thờ huyền thoại đều do những kiến trúc sư vĩ đại thiết kế như Michelangelo (họa sĩ, kiến trúc sư vĩ đại nhất mọi thời đại, người đã cống hiến gần trọn cuộc đời tại Vatican với 2 tác phẩm tiêu biểu là bức bích họa Ngày phán xét trong Nhà nguyện Sistine và công trình Nhờ thờ St. Peter), họa sĩ lừng danh Bramande và Raphael, kiến trúc sư bậc thầy Bernini...


Ngoài những công trình vĩ đại kể trên, Vatican còn có vô vàn công trình nghệ thuật khác. Vì thế, Vatican là nơi duy nhất mà trong đó toàn bộ quốc gia được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới. Kho lưu trữ bí mật của Vatican là kho lưu trữ trung tâm ở Thành phố Vatican cho tất cả các hành vi do Tòa thánh ban hành. Giáo hoàng, với tư cách là Chủ quyền của Thành phố Vatican, sở hữu tài liệu lưu trữ cho đến khi qua đời hoặc từ chức, với quyền sở hữu được chuyển cho người kế vị. Các tài liệu lưu trữ cũng chứa các giấy tờ nhà nước, thư từ, sổ sách tài khoản của giáo hoàng, và nhiều tài liệu khác mà nhà thờ đã tích lũy qua nhiều thế kỷ. Vào thế kỷ 17, theo lệnh của Giáo hoàng Paul V, Kho lưu trữ bí mật được tách ra khỏi Thư viện Vatican, nơi các học giả có quyền truy cập rất hạn chế vào chúng, và vẫn đóng cửa với người ngoài cho đến cuối thế kỷ 19, khi Giáo hoàng Leo XIII mở chúng cho các nhà nghiên cứu, hơn một ngàn người hiện đang kiểm tra một số tài liệu của nó mỗi năm.

Vatican Secret Archives, thành phố Vatican
Vatican Secret Archives, thành phố Vatican
Vatican Secret Archives, thành phố Vatican
Vatican Secret Archives, thành phố Vatican
Top 4 Địa chỉ mua xe đạp điện uy tín nhất tại tỉnh Thanh Hóa
Top 20 Ngành nghề kinh doanh dễ kiếm tiền nhất hiện nay
Top 14 Miếng dán mụn hiệu quả và được tin dùng nhất hiện nay

Khách quan đầy đủ chính xác

Là top 3 tiêu chí mà Toplist.vn luôn luôn hướng tới để đem lại những thông tin hữu ích nhất cho cộng đồng